Literatuur
- Kirschbaum, Engelbert (red.), Lexikon der christlichen Ikonographie. Band 1. Rom & Freiburg & Basel & Wien (Herder), 19901e druk: 1968. [396 blz. (gepagineerd in kolommen) ISBN 3.451.21806.2 voor de hele reeks]. Hierin "Christus, Christusbild": kolom 355-454
- Meer, P. van der & F. Baur & P.Fr.L. Engelbregt (red.), De Katholieke Encyclopaedie, deel 7. Amsterdam (Joost van den Vondel) & Antwerpen (Standaard-Boekhandel), 1950 2e druk. [480 blz., gepagineerd in kolommen. ISBN -]. Hierin "Christus": kolom 361-379
- Oosterom, Rianne & Gerrit-Jan KleinJan, "'Jezus heeft nooit bestaan'". In: Trouw, 02-02-2015, bijlage 'De Verdieping', blz. 6-7 (Interview met predikant Edward van der Kaaij. Zijn overtuiging is: "De historisch Jezus heeft nooit bestaan. [...] Alle elementen uit het verhaal van Jezus vinden hun oorsprong in het oude Egypte. Daar komt de oermythe vandaan van een God die mens wordt, van sterven en opstaan, van geboren worden op 25 december uit een maagd". Hij schreef hierover een boek 'De ongemakkelijke waarheid van het christendom. De echte Jezus onthuld', verschenen 2014. Aanleiding tot zijn zoektocht was het boek 'De mysterieuze Jezus' van de Britten Timothy Freke en Peter Gandy. "De kern van de mythe van Osiris is de stervende godheid die weer opstaat uit de dood. Kern is ook de godheid die mens werd en geboren is zonder tussenkomst van een man. Overigens ben ik van mening dat die mythe teruggaat op een nóg veel ouder archetype: de zon gaat onder en komt weer op. Dat wordt in veel religies, ook in het oude Egypte, gezien als God die naar de onderwereld gaat en daar 's morgens weer uit oprijst." Dit verhaal is op allerlei plaatsen in diverse varianten uitgewerkt. De joodse versie ervan werd door joden die moesten vluchten uit Alexandrië meegenomen. "Zo kwam het bij de apostel Paulus in de havenstad Tarsis terecht. Paulus heeft zijn brieven eerder geschreven dan de evangeliën zijn ontstaan. Bij hem kom de historische Jezus nooit voor." Hoewel Jezus zoveel indruk op zijn tijdgenoten gemaakt zou hebben, komt hij in geen enkele andere bron uit die tijd voor. "Het Johannesevangelie wordt historisch niet serieus genomen. Dat is uit het jaar honderd of later. Matteüs en Lucas hebben Marcus overgeschreven. Marcus is de enige bron voor de historische Jezus. Dat evangelie is waarschijnlijk in Alexandrië ontstaan, waar vroege christenen beïnvloed waren door de Egyptische mythes." Van der Kaaij ziet in deze visie geen conflict met het geloof: "De historische Jezus heeft dan niet bestaan, de bijbelse Jezus is gestorven en opgestaan. Het gaat erom dat je ontdekt dat Christus in jezelf bestaat. Het is niet gemakkelijk om dat te begrijpen, ook voor mezelf niet. Maar volgens mij ben ik uitgekomen in het hart van het christelijke geloof" )